Yuri Gagarin, 2 Nisan 1961’de Vostok uzay aracıyla  uzaya ilk çıktığında, 21 Temmuz 1969’da Neil Armstrong aya ilk ayak bastığında ya da STS-88 uzay mekiği uzay istasyonuna ilk yanaştığında saat kaçtı? Dünya’nın farklı boylamlarındaki insanlar için bu sorunun cevabı farklı farklı. Peki Ay’da saat kaçtı? Ay’daki saate göre ortak bir zaman ifadesi kullanılabilir mi? 

Elli yılı aşkın bir süre sonra, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) bu soruyu cevaplamaya çalışıyor. Bugünlerde, dünyanın dört bir yanındaki uzay kuruluşlarının, Kasım 2023’te Hollanda’da yapılan bir toplantıda ana hatları çizilen bir fikir olan “ortak bir ay referans zamanı” oluşturmak için çalıştıklarını bildirdi.

Uzay ajansında navigasyon sistemleri mühendisi olan Pietro Giordano, “Şimdi bunu başarmak için ortak bir uluslararası çaba başlatılıyor” dedi.

ESA’ya göre, konuyu araştıran uluslararası ekip, Ay’da zamanı tek bir kuruluşun belirlemesi ve sürdürmesi gerekip gerekmediğini tartışıyor. NASA’nın Uluslararası Uzay İstasyonu’nu tasarlarken ve inşa ederken “zaman sorunu” yaşadığı biliniyor. Uzay istasyonu, atomik saatlere dayanan Eşgüdümlü Evrensel Zaman (UTC) ile çalışıyor. Bu da NASA ve Kanada Uzay Ajansı ile Rusya, Japonya ve Avrupa’daki diğer ortak uzay programları arasındaki zaman farkını ayırmaya yardımcı oluyor.

Ay’da Bir Saatin Karşılığı Nedir?

Mühendislerin şu anda üzerinde çalıştığı en zor sorulardan biri, Ay zamanının Dünya ile senkronize edilmesi mi yoksa tamamen özerk mi bırakılması gerektiğidir. Bu soru son derece karmaşıktır. Ay’da bir Güneş gününün 29,5 Dünya günü sürmesi sorunun yalnızca bir parçasıdır.

Bu nedenle, sonunda Ay’ın Dünya zamanı ile bağlantılı olmayacak kendi küresel saatine sahip olması oldukça olasıdır. Her şeyden önce astronotlar için uygun olması sorunu ortaya çıkıyor. Bu nedenle, saatleri ve dakikaları olan alışılmadık bir sistem ve 29,5 Dünya gününe uyarlanmış bir sistem düşünmeye değer olabilir.

Uluslararası Uzay İstasyonu’nda Saat Kaç?

Saate bakmanın ve Uzay’daki zamanlarını düzenlemenin nasıl bir şey olduğunu zaten bilen bir grup insan mevcut. Bunlar, Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki astronotlardır. Bununla birlikte, Dünya yüzeyinin 354 kilometre üzerinde yörüngede olmalarına rağmen, bir Dünya saat dilimini, yani Evrensel Zaman Koordinatörünü (UTC) veya Houston ile Moskova’nın ortasında Greenwich Prime Meridian’ı takip ediyorlar.  Diego, “Uluslararası Uzay İstasyonu’nun 90 dakikalık bir günü var,” diye belirtiyor. “Güneşin 24 saatte, günde 16 kez doğup battığını görüyorlar.” Ama şimdiye kadar bulunan en pratik yol, Dünya ile iletişimi sürdürmek.

Ay’da Zaman Nasıl Ölçülür?

ESA, gezegenimizin her yerindeki noktalar arasındaki kesin mesafelerin tutarlı bir şekilde ölçülmesini sağlayan Uluslararası Karasal Referans Çerçevesinin Dünya’da oynadığı role benzer bir referans çerçevesi üzerinde uluslararası bir anlaşma öneriyor. Diego, Dünya’nın meridyenlerine veya zaman dilimlerine benzer bir ölçüm türünün izlenmesi gerektiğini ifade ediyor.

Gökbilimciler, “Ay’ın merkez meridyenine dayanmalı, yani sıfır enlem, bu da Ay’ın küçülme veya büyüme aşamasındayken görünen dikey çizgiye karşılık gelen enlemdir, ve oradan zaman dilimi derece cinsinden ölçülecek, ancak Güneş’in yüksekliğine bağlı olarak, böylece insanlar o sırada güneş saatinin ne olduğunu anlayabilecek.” şeklinde yöntemlerini anlatıyorlar.

Tabi ki bu söylemler ve çalışmalar henüz kesinlik kazanmamakla birlikte merak uyandırmaktadır. Çalışmalar hızla başlamıştır, yapılacak deneyler sonucu ortak saat dilimine karar verilecektir.

Kaynakça:

• www.euronews.com