Yeni bir araştırmaya göre, eski insanlarda türler arası rekabet, neredeyse tüm diğer omurgalıların tam tersi bir evrimsel eğilime sahipti.
İlk atalarımızın birçoğunun başlangıç ve bitiş tarihlerini revize eden yeni bir çalışmaya göre, türler arasındaki rekabet, homininlerin yükselişinde ve düşüşünde önemli bir rol oynadı ve Homo soyunda “tuhaf” bir evrim modeli oluşturdu.
Geleneksel olarak hominin türlerinin ortaya çıkmasından ve yok olmasından iklim sorumlu tutuluyor. Ancak omurgalıların çoğunda türler arası rekabetin önemli bir rol oynadığı biliniyor. Şimdi, araştırmalar ilk kez beş milyon yıllık hominin evrimi boyunca rekabetin “türleşme” (yeni türlerin ortaya çıkma hızı) açısından temel olduğunu gösteriyor.
Nature Ecology & Evolution dergisinde yayımlanan çalışma aynı zamanda kendi soyumuzu oluşturan türlerin oluşum modelinin neredeyse başka hiçbir şeye benzemediğini öne sürüyor.
Cambridge Üniversitesi’nden çalışmanın baş yazarı biyolojik antropolog Dr. Laura van Holstein, “Türler arasındaki rekabetin kendi evrim ağacımızı nasıl şekillendirdiğini görmezden geliyoruz. İklimin hominin türleri üzerindeki etkisi hikayenin sadece bir kısmı” diyor.
Van Holstein, diğer omurgalılarda türlerin ekolojik “nişleri” doldurmak için oluştuğunu söylüyor. Darwin’in ispinozlarını ele alalım: Bazıları fındık kırmak için büyük gagalar evrimleştirirken, diğerleri belirli böceklerle beslenmek için küçük gagalar evrimleştirdi. Her kaynak alanı dolduğunda rekabet başlar, böylece yeni ispinozlar ortaya çıkmaz ve yok oluşlar başlar.
Van Holstein, Bayesian modellemeyi ve filogenetik analizleri kullanarak, diğer omurgalılar gibi hominin türlerinin çoğunun, kaynaklar veya alan için rekabetin düşük olduğu zamanlarda oluştuğunu gösterdi.
“İlk homininlerin çoğunda gördüğümüz model, diğer tüm memelilere benzer. Türleşme oranları artar ve ardından düz bir çizgiye ulaşır; bu noktada yok olma oranları artmaya başlar. Bu, türler arası rekabetin önemli bir evrimsel faktör olduğunu gösteriyor”
Ancak van Holstein kendi grubumuz Homo’yu analiz ettiğinde bulgular oldukça “tuhaftı”.
Modern insanlara yol açan Homo soyunun evrimsel modelleri, türler arasındaki rekabetin aslında çok daha fazla yeni türün ortaya çıkmasıyla sonuçlandığını gösteriyor. Bu, neredeyse tüm diğer omurgalılarda görülen eğilimin tamamen tersine dönmesi anlamına geliyor.
“Ne kadar çok Homo türü varsa türleşme oranı da o kadar yüksek oluyor. Yani bu nişler dolduğunda, daha fazla türün ortaya çıkmasına neden olan bir şey oldu. Bu, evrim biliminde neredeyse eşi benzeri olmayan bir durum”
van Holstein’in bulabildiği en yakın karşılaştırma, kapalı ekosistemlerin olağandışı evrimsel eğilimler üretebildiği adalarda yaşayan böcek türleriydi.
“Homo türlerinde gördüğümüz ve doğrudan modern insanlara giden evrim kalıpları, adada yaşayan böceklerinkine diğer primatlardan ve hatta diğer memelilerden daha yakın”
Son yıllarda Australopithecus sediba’dan Homo floresiensis’e kadar birçok yeni hominin türünün keşfedildiğine tanık olduk. Van Holstein, hominin fosil kayıtlarındaki “olaylar”a ilişkin yeni bir veri tabanı oluşturdu: Her seferinde bir türün bir örneği bulunup tarihlendirildi; toplamda yaklaşık 385 tür vardı.
Fosiller türlerin yaşam süreleri konusunda güvenilmez bir ölçüm olabilir. Van Holstein, “Bulduğumuz en eski fosil, bir türün en eski üyeleri olmuyor” diyor.
Bir organizmanın ne kadar iyi fosilleştiği jeolojiye ve sıcak, kuru veya nemli gibi iklim koşullarına bağlı. Dünyanın belirli bölgelerinde yoğunlaşan araştırma çabaları nedeniyle, sonuç olarak bir türün daha genç veya daha yaşlı fosillerini gözden kaçırmış olabiliriz.
Van Holstein bu sorunu çözmek için veri modellemeyi kullandı ve bilinen hominin türlerinin çoğu için (toplam 17) yeni başlangıç ve bitiş tarihleri oluşturmak amacıyla her türün varoluşunun başlangıcındaki ve bitişindeki muhtemel sayılarını ve fosilleşmedeki çevresel faktörleri hesaba kattı.
Van Holstein, “anajenez” yoluyla evrimleştiği düşünülen bazı türlerin (biri yavaş yavaş diğerine dönüştüğünde ancak soy bölünmediğinde) aslında “filizlenmiş” olabileceğini, yani mevcut bir türden yeni bir türün dallara ayrıldığını buldu. Örneğin, Australopithecus afarensis hominin türünün Australopithecus anamensis’ten anajenez yoluyla türleştiğine inanılıyordu. Ancak yeni veri modellemesi, bunların zamansal olarak yaklaşık yarım milyon yıl kadar örtüştüğünü gösteriyor.
Bu, daha önce varsayılandan çok daha fazla hominin türünün bir arada var olduğu ve dolayısıyla muhtemelen rekabet ettiği anlamına geliyordu.
Paranthropus gibi erken hominin türleri muhtemelen fizyolojik olarak nişlerini genişletmek için evrimleşmiş olsa da (örneğin dişlerinin yeni yiyecek türlerinden yararlanacak şekilde uyarlanması gibi), kendi cinsimiz Homo’daki çok farklı modelin itici gücü pekala teknoloji olabilir.
“Taş aletlerin, ateşin veya yoğun avlanma tekniklerinin benimsenmesi son derece esnek davranışlar. Bunları kullanabilen bir tür, hızla yeni nişler oluşturabilir ve yeni vücut planları evrimleştirirken çok uzun zaman dilimlerinde varlığını sürdürmek zorunda kalmaz.”
van Holstein, son çalışmada tespit edilen Homo türlerinin sayısındaki hızlı artışın arkasında, teknolojiyi genelleştirmek ve diğer türleri yaşam alanı ve kaynaklar için rekabet etmeye zorlayan ekolojik nişlerin ötesine hızla geçmek için kullanma becerisinin olabileceğini savunuyor.
Ama bu aynı zamanda nihai genelciler olan Homo sapiens’e de yol açtı. Ve hemen hemen her ekolojik alanda son derece esnek bir genelciyle rekabet, diğer tüm Homo türlerinin yok olmasına katkıda bulunan şey olabilir.
van Holstein, “Bu sonuçlar, geleneksel olarak göz ardı edilmesine rağmen rekabetin genel olarak insanın evriminde önemli bir rol oynadığını gösteriyor. Belki de en ilginci, kendi türümüzde, bu şu ana kadar bilinen diğer omurgalı soylarından farklı olarak bir rol oynamıştı” diyor.
University of Cambridge. 17 Nisan 2024.
Makale: van Holstein, L.A., Foley, R.A. (2024). Diversity-dependent speciation and extinction in hominins. Nat Ecol Evol.
Comments