İnsanlık tarihinin en önemli anlarından biri, 60.000 ila 70.000 yıl önce Homo sapiens’in bir kısmının Afrika’yı terk etmesiyle yaşandı.
Bu dönemin önemine rağmen, insanların Afrika dışındaki dünyaya ilk ayak bastıkları 70.000 ila 45.000 yıl öncesinde nerede oldukları hakkında şaşırtıcı derecede az şey biliyoruz.
Genetik, paleoekolojik ve arkeolojik kanıtların birleşimi sayesinde bilim insanları, İran Platosu’nun Homo sapiens’in Afrika’dan göçünün ilk aşamalarında hayati bir merkez görevi gördüğünü ortaya çıkardı.
Bölge muhtemelen yaklaşık 20.000 yıl boyunca “evden uzakta bir ev” sunarak önemli bir Homo sapiens popülasyonunun Avrasya ve ötesine yayılmadan önce gelişmesine olanak tanıdı.
Bu, günümüzde Afrikalı olmayan tüm insanların atalarının, Afrika’dan göçten sonra yaklaşık 20.000 yıl boyunca İran Platosu’nda yaşadığı anlamına geliyor. Başka bir deyişle, eğer Avrupa’dan, Asya’dan, Amerika’dan veya Okyanusya’dan herhangi bir genetik mirasınız varsa, atalarınızdan bazıları muhtemelen zamanlarının önemli bir kısmını bu bölgede geçirmişti.
İran Platosu, güneybatı Asya’da yer alan, Zagros Dağları’nın doğusunda, günümüz İran’ının yanı sıra Afganistan ve Pakistan boyunca uzanan geniş ve yüksek bir bölge. Hazar Denizi, Basra Körfezi ve Akdeniz ile çevrelenen bölge, daha büyük popülasyonların beslenmesi için ideal yaşam ortamını sağladı. Aynı zamanda konumu, Avrasya’ya yerleşen çok sayıda insan için bir “yayılma noktası” olarak hizmet vermek için mükemmeldi.
Padova Üniversitesi’nden çalışmanın ilk yazarı Leonardo Vallini, “Keşif, Homo sapiens’in Afrika dışındaki tarihinin 20.000 yıllık uzun bir bölümünü aydınlatıyor. Bu, Neandertal popülasyonlarıyla etkileşime girdiğimiz bir zaman dilimiydi. Bulgular ayrıca türümüzün Avrupa, Doğu Asya ve Okyanusya’daki demografik tarihini anlamak için önemli ipuçları sağlayarak Avrasya’daki çeşitli popülasyonlar arasındaki ilişkilere ışık tutuyor.” diyor.
Bu bulgulara ulaşmak için ekip, tarihöncesi ve modern insan popülasyonlarından elde edilen genetik kanıtlara baktı ve İran Platosu çevresindeki insanların, Afrika dışına ilk yerleşen nüfusla yakın ata bağları olduğunu buldu.
Araştırmacılar ayrıca Afrika Dışı yayılımın ardından bölgenin diğer potansiyel merkezlerden çok daha misafirperver olduğunu gösteren paleoekolojik bir model de çalıştırdılar.
Son arkeolojik buluntular, İran Platosu’nun bir zamanlar Homo sapiens’in Afrika dışındaki ilk akınları için çok önemli bir merkez olduğunu ima etmeye başlamış olsa da, bu son araştırma, keşfedilmeye hazır çok daha fazla fosilin ve eserin burada saklı olduğunu öne sürüyor.
Çalışmanın ortak yazarı Profesör Michael Petraglia, “Multidisipliner çalışmamız, eski geçmişe dair daha tutarlı bir bakış açısı sunarak, Afrika’nın dışına doğru yayılma ile Avrasya popülasyonlarının farklılaşması arasındaki kritik döneme dair içgörüler sunuyor.” diyor.
“İran platosu önemli bir bölge olarak ortaya çıkıyor ve bu da daha fazla arkeolojik araştırmaya duyulan ihtiyacın altını çiziyor.”
IFL Science. 27 Mart 2024.
Makale: Vallini, L., Zampieri, C., Shoaee, M.J. et al. (2024). The Persian plateau served as hub for Homo sapiens after the main out of Africa dispersal. Nat Commun 15, 1882.
