Rehabilitasyon  hastalık ve yaralanma nedeniyle fiziksel, duyusal ve zihinsel yeteneklerini kaybetmiş hastalara bu yeteneklerin geri kazandırılmasını ve medikal olarak tedavi edilemeyen eksikliklerinin yerini doldurmayı amaçlar. Rehabilitasyon mühendisliği terimi ise, engelli bireylerin karşılaştıkları sorunlara teknolojik çözümler getirilebilmesi için mühendislik ilkelerinin kullanılması olarak ifade edilebilir.

Rehabilitasyon mühendislerinin amacı engelli bireylerin daha rahat hareket edebilmesi, başkalarına bağımlı kalmadan yaşamlarını devam ettirebilmeleri, çevreleriyle daha rahat iletişim kurabilmeleri, işitme ve görme sıkıntıları varsa bunların azaltılmasıdır. Bu amaçlar doğrultusunda rehabilitasyon mühendisleri;

• Engelli bireyin sorununu çözmek amacıyla ticari olarak satılan cihazlar önerebilir.
• Mevcut teknolojileri uyarlayıp özelleştirerek engelli bireyin ihtiyaçlarına uygun çözümler üretebilir.
• Engelli bireyin karşılaştığı sorunları çözmek için yeni teknolojiler ve yeni ürünler geliştirebilir.
• Cihazları, ürünleri tüketici güvenliği ve uluslararası standartlara uygunluk açısından test edebilir.

Rehabilitasyon mühendislerinin geliştirdikleri sistem ve cihazlar yardımcı teknolojiler olarak isimlendirilir. Yardımcı teknolojiler, koltuk değneğinden ileri teknoloji sinir protezlerine kadar geniş bir spektrumu kapsarlar.

Makine, elektrik-elektronik ve bilgisayar bilimlerinin birleşiminden meydana gelen mekatroniğin en önemli uygulama alanlarından biri rehabilitasyondur. Fiziksel egzersizler, hareket desteği, hasta hareketliliği konusunda önemli yarar sağlamaktadır. Mekatronik sistemler medikal alanda cerrahi rehabilitasyon ve protez amaçlı kullanılmaktadır.

Mekatroniğin bir alt çalışma konusu olan biyomekatronik ise insan vücut fonksiyonlarının düzgün bir şekilde işlemesine yardımcı olan veya bu fonksiyonların tamamen yerini alan mekatronik sistemlerin geliştirilmesini amaçlamaktadır.

Günümüzde Kullanılan Rehabilitasyon Teknolojileri

• Yapay el, bilek, kol, ayak ve bacak protezleri.
• El, kol, boyun destek ortezleri, elektriksel uyarı vererek bir uzvun hareketine yardım eden ortezler.
• Okuma ve yazmayı kolaylaştıran cihazlar.
• Bağımsız hareketi kolaylaştıran lazer veya ultrason kullanan değnekler, ultrason ile çalışan el fenerleri, robot rehber köpekler.
• Ciddi işitme engeli olan bireylerde kullanılan yardımcı teknolojiler.
• Haberleşmeyi kolaylaştıran özel arayüzler ve klavyeler, özelleştirilmiş algılayıcılar ve düğmeler, bilgisayarlı haberleşme cihazları.
• Hareketliliği ve çevredeki bazı objeler üzerinde bazı işlemler yapmayı kolaylaştıran teknolojiler.

Rehabilitasyon mühendisliği alanında geleceğe yönelik devam eden araştırmalar mevcuttur ve bu araştırmalar ile  insanların fiziksel ve bilişsel işlevlerinin yeniden kazandırılmasına yardımcı olabilecek yenilikçi teknolojiler geliştirilmesi hedeflenmektedir. Bu araştırmalar;

• Hareket bozukluğu olan bireylerde akıllı rehabilitasyon robotu ile hareket eğitimi sağlamak,
• Sanal rehabilitasyon ile egzersizlerin evde birey tarafından yapılmasına ve internet üzerinden terapistin izlemesine imkan sağlamak,
• Beyin, bilgisayar arayüzleri ile ciddi engeli bulunan bireylerin  iletişim kurmasının ve bilgiye erişmesini sağlamak gibi daha çok çeşitlendirilebilecek konular üzerine yoğunlaşmıştır.

Kaynaklar:

1- resna.stanford.edu

2- Biyomedikal Mühendisliğinin Temelleri – Musa Hakan Asyalı, Sadık Kara, Bülent Yılmaz

3- nibib.nih.gov

4- relab.ethz.ch