Doğu Sudan’daki Atbai Çölü’nde yeni keşfedilen kaya sanatı, Sahra’nın 4.000 yıl önce tamamen farklı bir yer olduğunu gösteriyor.
Doğu Sudan’daki Atbai Çölü’ndeki yerleşim yerlerinin duvarlarına kazınan tarihöncesi kaya sanatı, çok uzak bir geçmişin öyküsünü anlatıyor. Bugün bölge aşırı derecede kurak olsa da, sanat eserleri buranın bir zamanlar su, meralar ve hayvan yaşamıyla dolu yemyeşil bir arazi olduğunu gösteriyor.
Dikkat çekici bir şekilde, sanat eserleri yalnızca yaklaşık 4.000 yıl öncesine tarihleniyor; bu da Sahra Çölü’nün bu bölümünün yalnızca son birkaç bin yılda hızlı ve radikal bir değişime uğradığını gösteriyor.
Macquarie Üniversitesi’ndeki arkeologlar, yeni çalışmalarında, Sudan’ın kuzeyinde, Mısır sınırına yakın bir şehir olan Wadi Halfa çevresindeki çöllerde 16 kaya sanatı alanının keşfedildiğini söylüyor.
Araştırmacılar, burada tasvir edilen birçok figür arasında insan, antilop, fil ve zürafa çizimleri buldu. Atbai Çölü’nün mevcut aşırı kurak iklimi göz önüne alındığında oldukça şaşırtıcı olarak, sığırlar da tekrar tekrar resmedilmişti.
Bugün bu bölge neredeyse hiç yıllık yağış almıyor, bu da sığır otlatmayı imkansız kılıyor. Ancak kaya resimleri, büyükbaş hayvancılığın MÖ 3.000’lere kadar günlük yaşamın ortak teması olduğunu gösteriyor.
Atbai Araştırma Projesi’nde 2018 ve 2019 yıllarında arkeologlardan oluşan bir ekibe liderlik eden araştırmacı Dr. Julien Cooper, “Bol suya ve dönümlerce meraya ihtiyaç duydukları ve bugün Sahra’nın kuru ve kurak ortamında hayatta kalamayacakları için çölün kaya duvarlarına oyulmuş sığırları bulmak şaşırtıcıydı.” diyor.
Cooper, “Eski kaya resimlerinde sığırların varlığı, bir zamanlar ‘yeşil Sahra’nın varlığını gösteren en önemli kanıtlardan biri” diyor.
15.000 yıl öncesinden yaklaşık 5.000 yıl öncesine kadar Afrika, Dünya’nın Güneş etrafındaki yörüngesindeki periyodik değişimlerin bir sonucu olarak kıta boyunca artan yaz muson yağmurları nedeniyle yağış alıyordu. Sağanak yağışlar sayesinde kıta, tatlı su gölleriyle kaplı yemyeşil bir meraya dönüşmüştü.
Ancak yağışlı dönem sona erdiğinde bölgenin manzarasında ve burada yaşayan birçok insan ve diğer hayvanlarda büyük bir değişiklik yaşandı.
Cooper, “Kaya sanatının keşfedildiği Wadi Halfa çevresindeki Atbai Çölü’nün nüfusu neredeyse tamamen yok oldu. Geriye kalanlar, sığırlarını koyun ve keçilerle değiştirdi.” diyor.
“Bunun, beslenme ve sınırlı süt tedarikinden, çoban ailelerin göç modellerine ve sığırlarına bağımlı olanların kimliği ve geçim kaynaklarına kadar insan yaşamının her alanında büyük sonuçları olacaktı.”
IFL Science. 8 Mayıs 2024.
Makale: Cooper, J., & Vanhulle, D. (2023). Rock Art Surveys in the Sudanese Eastern Desert: Results of the 2018–2019 Atbai Survey Project. The Journal of Egyptian Archaeology, 109(1-2), 189-208.
Comments