Günümüzde dizel araçların kullanımı bir hayli fazladır. Bunun sebeplerinden birisi de dizel araçların benzinli araçlara göre daha ekonomik olmasıdır. Benzinli motorlar hava-yakıt karışımını ateşlemek için buji kullanır. Dizel araçlar da ise yanma odasına yakıt püskürtülür ve  ateşleme meydana gelir.  Dizel motorlarda,  hava motora serbestçe girer ve yakıt miktarı çeşitli sensörlerden gelen veriler sayesinde ECM tarafından belirlenir. Motora gönderilen yakıtın kontrolü kaybolursa hiçbir bileşen kontrol edilemez ve motor istediği gibi hareket eder. Bu durumda motor daha hızlı çalışmaya başlar ve kontrolsüz bir şekilde yüksek devirlerde çalışır. Halk dilinde ambeleye kalkmak olarak bilinen aslında ismi “Diesel Runaway” olan bu terimin anlamı motorun devirlenerek kendini yok etmesidir. 

Diesel Runaway Neden Olur?

Arızalı yakıt pompası, turboşarjlı bir motorda yağ contası arızası, karterin aşırı yağ ile doldurulması, kırık/hasarlı dahili yakıt boruları, yanlış monte edilmiş hatalı yakıt bağlantıları gibi etkenler bu soruna sebep olsa da, çoğu zaman nedeni bileşenlerin zamanla aşınması ve yaşlanması ile ilgilidir. 

Bu duruma en çok yol açan neden turbo arızası kaynaklıdır. Turbo, bilindiği üzere motor yağı ile yağlanan bir sistemdir. Turbo yağlama sisteminde herhangi bir kaçak olması, yağın doğruca yanma odası içerisine gitmesine neden olur. Yanma odası içerisine giren yağ dizel motorun çalışması dolayısıyla doğrudan alev alır ve motor devri yükselir. Motor devrinin yükselmesiyle daha fazla yağ, yanma odası içerisine hücum eder ve kısır bir döngü haline gelir. Dizel aracın ambeleye kalkması istenmeyen sonuçlara neden olabileceği gibi, kontağın kapatılmasıyla da durdurulamayan bir olaydır. Bununla birlikte bu duruma neden olan tek şey turbo sisteminde yağ kaçağı bulunması değildir.

Dizel araçlarda, enjektörler çok yüksek basınçla çalışan parçalardır. Bu nedenle bakımları veya değişimleri yapılmadığı taktirde, kontrolsüz bir şekilde yakıt kaçırabilirler. Yanma odası içerisine ulaşan dizel yakıt, aracın ambeleye kalkmasına neden olabilir. Ancak bu turbo arızasına göre nispeten daha az tehlikeli bir durumdur. Çünkü enjektör kaçağı dolayısıyla aracın ambeleye kalkması durumunda, kontağın kapatılması aracın stop etmesini sağlayacaktır. Geçmişte sadece dizel motorlarda yaşanabilen bu olay, turbo benzinli motorların kullanılmaya başlanması ile benzinli araçlarda da yaşanmaya başlamıştır. 

• Yakıt kaynağı tükenene kadar,
• Motor bileşenleri sürtünme ve aşırı ısı nedeniyle birbirine kaynayana kadar,
• Piston kolları veya krank mili kırılana kadar,
• Hava kaynağı kesilip, motor boğulana kadar çalışmaya devam eder.

Ambeleye Kalkış Motor Nasıl Durdurulur?

Herkesin aklına ilk olarak stop etmek yani aracın kontağını kapatmak gelmektedir. Turbo benzinli araçlarda kontağı kapatmak işe yarayabilir lakin dizel araçlarda bu işlem işe yaramayacaktır. Dizel motorlar, sınırsız hava akışına sahip olduğundan ve sıkıştırma ile ateşlendiğinden, kontak anahtarını kapatmanız ambeleye kalkmış bir aracın motorunu durdurmaz. Dizel motor, yanmayı oluşturmak için yalnızca yakıt ve havaya ihtiyaç duyar ve ne kadar fazla yakıt verilirse motor o kadar hızlı döner. Motoru durdurmak için ya hava beslemesini ya da yakıt beslemesini kesmeniz gerekir. Yakıtın nereden geldiği belirsiz olabileceğinden, hava beslemesini kesmek genellikle daha kolaydır. Bir başka deyişle, motoru durdurmak için mümkün olan en iyi seçeneğiniz onu boğmaktır. Bunu bir yangın söndürme tüpü ile yapabilirsiniz. Ayrıca, havlu, tişört, paçavralar gibi büyük bir bez parçası ile hava girişlerini ve/veya egzoz çıkışını tıkayabilirsiniz. 

Manuel şanzımana sahip bir aracınız varsa, aracı en yüksek vitese takın ve ayağınızı yavaşça debriyaj pedalından çekerek stop ettirmeyi deneyin. Bu yöntem, çoğu zaman işe yarayabilir ancak şanzımanın dağılmasına neden olabilir. Aracın komple yanması göz önüne alındığında, dağılmış bir şanzıman çok daha küçük bir hasardır. Bu yazılı olan işlemleri denedikten sonra motoru durdurabilirseniz asla yeniden çalıştırmanız önerilmez. Bir çekici çağırmanız ve aracınızı bir tamirciye veya servise çektirmeniz tavsiye edilir. Ayrıca, aşırı ısı nedeniyle yangın çıkma riski olduğundan, aracın içinde oturmayınız.

Son olarak da unutmayınız ki bu işlemleri yapmak burada yazıldığı gibi kolay gözükse de durum hiç öyle değildir. Yapamayacağınızı düşünüyorsanız kendi canınızı kurtarmanız aracın yanmasından daha önemlidir.

Araçtan uzaklaşıp itfaiyeyi arayınız.

 

Kaynakça:

https://yasamucgeni.net/ambeleye-kalkmak-nedir-diesel-runaway