İzmir’de baraj sularına gömülen Allianoi’de bulunan yüzlerce antik tıbbi alet, doktorların insanları tedavi etmek için bir araya geldiği bir yerdi.
Şu anda bilim insanları tarafından incelenmekte olan yüzlerce Roma dönemi tıbbi alet, grup olarak tıbbi uygulamaların bilinen en eski örneklerinden birine veya en azından sağlık çalışanlarının insanları tedavi etmek için bir araya geldiği bir yere ait olabilir.
Günümüzde İzmir’de bulunan ve aynı zamanda büyük bir kaplıca benzeri hamama da ev sahipliği yapan Allianoi Antik Kenti’nde tıpla bağlantılı toplam 348 eser bulundu. 1.800 yıllık eserlerin sayıca fazlalığı, bölgenin bir zamanlar eski bir tıp merkezi olduğunu gösteriyor olabilir.
(İlgili: Adana’da Sular Altında Bir Antik Kent: Augusta)
St. Mary’s College of Maryland’den arkeolog Sarah Yeomans, Society for Classical Studies’in yıllık toplantısında sunduğu makalenin özetinde şunu yazdı: “Allianoi belki de organize bir grup tıbbi uygulamanın bilinen en eski örneklerinden biriydi.”
“Cerrahi aletlerin kategorileri ve çeşitliliği, Allianoi’de nispeten karmaşık cerrahi prosedürlerin uygulandığını gösteriyor.”
Bunlar hemoroitleri çıkarmak için kullanılan aletlerin yanı sıra mesane ve böbrek taşlarını çıkarmak için kullanılan aletleri içeriyordu. Diğer aletler, katarakt ameliyatının veya kişinin bulanık göz merceğinin alınmasının ve yaraların dikilmesinin de Allianoi’de gerçekleşmiş olabileceğini gösteriyor.
Yeomans, araştırmacıların bölgede aynı anda kaç tıp pratisyeninin çalıştığını bilmediklerini, ancak döneme bağlı olarak muhtemelen düzinelerce veya daha fazla olduğunu söylüyor.
Ancak bu sağlık çalışanları aynı noktada toplanmış olsalar da bu onların meslektaş oldukları anlamına gelmiyor.
Yeomans, “Lütfen bunun, bugünkü gibi hepsinin tek bir iş için çalıştığı anlamında organize bir ‘uygulama’ olmadığını unutmayın.” diyor. “Daha ziyade, her türden uygulayıcının veya uzmanın aynı yerde dükkan açtığı 19. yüzyılda Londra’daki Harley Caddesi’ne benziyordu.”
Yeni araştırmada yer almayan ancak doktora tezini Allianoi üzerine tamamlayan Trakya Üniversitesi Arkeoloji Profesörü Daniş Baykan, daha önce de benzer bulgulara ulaştığını söylüyor. Baykan ayrıca aletlerin çeşitli işlemler için kullanıldığını da tespit etti. MS 129’dan 216’ya kadar yaşayan ve yakınlardaki Bergama’da ikamet eden antik doktor Galen’in Allianoi’de çalışmış olabileceğini öne sürüyor.
Baykan, antik kayıtların Galen’in yaralı gladyatörleri başarıyla ameliyat ettiğini gösterdiğini ve bu ameliyatları Allianoi’de yapmış olabileceğini söylüyor.
Kent Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olan ve yeni araştırmada yer almayan Patty Baker, tesisin bir hamamın yakınında bulunmasının şaşırtıcı olmadığını söylüyor. “Roma dünyasında insanların sağlık hizmeti için gittikleri yerler olması nedeniyle hamam yapılarında çok sayıda tıbbi alet bulunur.”
Baker, bölgede bir grup doktorun çalışmış olabileceğini ancak mevcut kanıtlara dayanarak kesin bir şey söyleyemeyeceğimizi de sözlerine ekliyor.
Allianoi Antik Kenti
Allianoi, Bergama-İvrindi karayolunun 23. kilometresinin kuzeydoğusunda, Paşa Ilıcası olarak bilinen bölgede yer alıyor. Yortanlı Baraj Göletinin ortasında kalan Allianoi Antik Kenti, Helenistik çağda (MÖ 323-30) kuruldu ve MS 2. yüzyılda Hadrianus Döneminde (MS 117-138) büyük bayındırlık hareketi yaşayarak en parlak dönemini geçirdi. Antik çağda insanların hidroterapi yoluyla şifa buldukları bir kült sağlık merkezi olarak kullanıldı. Allianoi’de yapılan kazı çalışmalarında tıp tarihine ışık tutacak Asklepios’a ait heykellerin yanı sıra 400 civarında tıbbi alet ve ecza kapları ortaya çıkarıldı.
Roma döneminin en sağlam şekilde ayakta kalmış ılıca örneklerinden olan Allianoi antik kenti, (9000m2 alan bazı yerlerde tüm duvarlar hatta çatılar dahil ayakta kalmış) hali hazırda bölge içindeki yapılaşma nedeniyle tahribe uğramış bir alandı. Ancak 1990’ların sonuna doğru sit alanı ilan edilen merkez 2000’lerin başında bölgede inşa edilecek barajın tehdidi altında kaldı. Kurtarma kazıları yapılan alan üzerine pek çok koruma önerisi ve başka projeler üretildi. Dünyada bu derece korunmuş tek örnek olan Allianoi, antik dönem turizminin önemli bir parçası olabilecekken baraj suları altında kaldı.
Live Science. 30 Ocak 2024.
