Yaklaşık 1.000 yıl önce İsveç’in Gotland adasında Viking çağında gömülen üç kadının kafatası kasıtlı olarak şekillendirilmişti.
Yeni bir çalışma bulgusu, Baltık adası Gotland’da gömülü Viking Çağı kadınlarına ait uzun, koni şeklindeki kafataslarının, Karadeniz bölgesi ile ticari ilişkilerin kanıtı olabileceğine işaret ediyor.
Söz konusu kadınların kafatasları büyük olasılıkla doğumdan itibaren kafaları bandajlarla sarılarak kasıtlı olarak değiştirilmişti. Bu uygulama, 4. ve 5. yüzyıllarda Asya’dan Avrupa’ya gelen göçebe Hunlara atfediliyor ve 10. yüzyıla kadar Güneydoğu Avrupa’nın bazı kısımlarında uygulanmaya devam edildiği biliniyor.
Almanya’daki Haithabu Viking Müzesi’nde arkeolog olan çalışmanın baş yazarı Matthias Toplak, “Ancak bu şekillendirmeler yalnızca şu anda İsveç’in Gotland adasında gömülü olan Viking Çağı’na (MS 793 – 1066) ait üç kadının kafataslarında bulundu ve İskandinavya’da başka hiçbir yerde bulunmadı. Bu da bunun yabancı bir uygulama olduğunu gösteriyor.” diyor.
Toplak, “Kafatasındaki değişikliklerin kendine özgü bir saç stiliyle gizlenip gizlenmediği belli olmasa da, bu kadınların yabancı görünüşünün görünür olduğunu varsayıyorum. Belirli bir elit kesimin veya başka bir sosyal grubun simgesi olabilir.” diyor.
Kafatası şekillendirmenin muhtemelen daha yaygın olduğu uzak bir bölgeyle olan bağlantılarını vurgulamak için, değiştirilmiş kafatasları birkaç nesil boyunca aynı aileden birkaç kadınla sınırlıydı. Kadınlardan en az biri o bölgeden gelmiş olabilir.
“Gotland’daki kafatası deformasyonlarının geniş kapsamlı ticari temasların kanıtı ve dolayısıyla ticaretteki nüfuz ve başarının işaretleri olarak görüldüğünü öne sürüyorum.”
Dişleri törpülemek
Current Swedish Archaeology dergisinde yayınlanan çalışmada Toplak ve ortak yazarı Münster Üniversitesi’nden arkeolog Lukas Kerk, Gotland’daki kafatası modifikasyonlarına ilişkin kanıtları incelediler ve İskandinavya’daki kafataslarında bulunan törpülenmiş dişleri incelediler.
Yazarlar, diş törpüleme uygulamasının, Viking Çağı tüccarlarının belirli grupları için bir kimlik belirtisi (belki de gizli) olarak kullanılmış olabileceğini ve bir kabul töreni olarak gerçekleştirilmiş olabileceğini öne sürüyorlar.
Önceki araştırmalar, dişlerdeki izlerin, örneğin deri işleme sırasında alet olarak kullanılan dişlerden kaynaklanabileceğini ileri sürmüştü. Ancak yeni çalışma, izlerin kasıtlı olarak yapıldığını gösteriyor.
Toplak, “Viking Çağı İskandinavya’sında gözlemlenen dişlerdeki izler kasıtlı olmalı. Modern deneyler, bu farklı oyukların elde edilmesi için bir demir törpünün gerekli olduğunu gösteriyor” diyor.
Bu uygulamanın kökeni İsveç’in Uppland bölgesinden çıkmış gibi görünüyor, ancak son çalışma Gotland’da gömülü kafataslarındaki törpülenmiş dişlerin yoğunluğunun adanın ticaret açısından önemini gösterdiğini öne sürüyor. “Gotland, Viking Çağı’nın sonlarından itibaren tüm Orta Çağ boyunca Baltık’taki tüm ticari faaliyetlerin merkeziydi”
Ancak İskandinavya’da diş törpülemenin 12. yüzyıldan sonra ortadan kalktığı görülüyor. Bu geleneğin gerilemesi, Orta Çağ’daki klasik tüccar loncalarının gelişmesine karşılık geliyor.
Vikinglerde vücuda yapılan değişiklikler
Yeni çalışma, Viking Çağı Gotland’ındaki törpülenmiş dişleri ve koni biçimli kafataslarını dönemin kültürel bağlamına yerleştirerek açıklamaya çalışıyor.
Viking Çağı İskandinavları, Arap diplomat Aḥmad ibn Faḍlān tarafından yazılan 10. yüzyıldan kalma bir seyahat günlüğünde anlatılan dövmeleriyle ünlüydü. Ancak araştırmacılar, şimdiye kadar Viking Çağı vücut değişikliklerinin diğer biçimleri hakkında çok az tartışma olduğunu söylüyor.
Araştırmada yer almayan arkeolog Kurt Alt, bu tür yapay olarak değiştirilmiş kafataslarının dünya çapında çok sayıda bağlamda ve genellikle kadınlar arasında bulunduğunu söylüyor. Alt, bu tür kafataslarının her zaman yabancı doğumlu kadınların işareti olmadığını, çünkü yerli bazı kadınların da bu geleneği taklit ettiğini belirtiyor.
“Kafatası, yüz ve dişler özellikle bir kimliği yansıtmaya çok uygun. Vücudun diğer kısımları yeterince görülemiyor.”
Live Science. 10 Nisan 2024.
Makale: Toplak, M. S., & Kerk, L. (2023). Body Modification on Viking Age Gotland: Filed Teeth and Artificially Modified Skulls as Embodiment of Social Identities. Current Swedish Archaeology/Svenska Arkeologiska Samfundet, 31.
