Şantiyelerde Kullanılan İş Makineleri

Günlük hayatta karşılaştığımız her türlü yapı çeşidi, mühendislik, iş makineleri ve insan gücünün organize bir şekilde çalışması sonucu oluşmaktadır. Yollardan evlere, havalimanlarından tünellere, köprülerden barajlara her türlü yapılar iş makineleri sayesinde daha kısa sürede meydana gelmektedir. Peki şantiyelerde hangi iş makineleri kullanılmaktadır? Sizler için bu iş makineleri ve çalışma prensiplerini derlediğim bu yazımı hep birlikte inceleyelim.

1) Ekskavatör

Ekskavatörlerin çok fazla kullanım amacı bulunmaktadır. Temel kazma, yapı yıkımı, ağır inşaat işleri ve benzeri gibi faaliyetleri gerçekleştirmektedir. Bunun yanı sıra düz ya da eğimli zeminler farketmeksizin hafriyatları da yükleyebilmektedir. Bir ekskavatörün anatomisi bir bom ve kepçeden oluşur. Çoğu ekskavatör kendi ekseninde tam tur dönebilmektedir. Bu iş makineleri, üreticiye ve projenin doğasına bağlı olarak paletli veya tekerlekli olabilmektedir. Bom ucunu başka bir ataşmanla değiştirerek ayrıca kazıkları çakabilir, fırçayı temizleyebilir, yükleyebilir ve boşaltabilmektedir. Şantiyede birçok görevi yerine getirebilen bu iş makinesi işlerin daha hızlı ve güvenilir bir şekilde yapılmasına olanak sağlamaktadır.

2) Beko Loder (Kazıcı Yükleyici)

Traktör gövdesi üzerinde önünde kova ve arka tarafında küçük bir kazıcı ile donatılmış bir iş makinasıdır. Çeşitli malzemeleri yükleme, taşıma, kazma gibi işlerde kullanılmaktadır. Beko Loderde, yükleme ve kazıcı kısmının hareketi, hidrolik sistem ile gerçekleştirilmektedir. İş makineleri içerisinde en çok kullanılan makine olmaktadır. Yükleyici ön kova kısmı, herhangi bir malzemeyi bir yerden alıp kısa mesafede başka bir yere yüklemek için kullanılmaktadır. Uzun mesafe yük taşımacılığı için uygun değildir. Kazıcı kısmı ise, hendek kazıları, kanal kazıları, yapı temelleri, kazıp yükleme işlemleri yapmak için kullanılmaktadır.

3) Dozer

Dozerler, arazi temizleme, yol açma, malzeme serme, hendek doldurma, tesviye yapma, zemin gevşetme ve kaya sökme gibi işleri yapmaktadır. Toprağı iterek kısa mesafede taşıma işleminde de kullanılabilmektedir. Buldozer olarak da bilinmektedir. Ön tarafından düşey doğrultuda aşağı yukarı hareket edebilen güçlü bir uzun kepçe bulunmaktadır. Dozer bu kepçenin alt tarafındaki kesici bıçakla toprağı parçalamakta ve kazıyarak kaldırmaktadır. Kaldırılan toprağı kepçesi vasıtasıyla ileri doğru iterek sürükleyebilmektedir. Ağırlıkları 4-40 ton arasında değişen dozerler, güçlü bir dizel motorla donandığından yüksek bir itme ve çekme gücüne sahiptir. Engebeli arazilerin düzeltilmesi için çok elverişlidir. Toprak üzerindeki engebeleri, kazıyıp kaldırılan toprağı sürükleyip yayarak ve çukur yerleri doldurarak toprak yüzünün kabaca düzeltilmesini sağlamaktadır. Dozerlerle toprağın sürüklenerek taşınması ancak 20–30 metre gibi yakın mesafelerde iktisadi olarak yapılabilmektedir. Ayrıca makinenin arkasına takılan riper ile ekskavatörün kazamadığı zeminleri yararak yüklemeye uygun hale getirmektedir. Riperin boyu kazılacak zeminin sertliğine ve kazının derinliğine göre ayarlanabilmektedir.

4) Greyder

Greyder yol ve yapı işlerinin yanı sıra pek çok alanda hizmet veren ve genel olarak yüzey düzleme işi için kullanılan bir iş makinesidir. Ortalama 5 ile 40 ton ağırlığında olmaktadır. 60 ile 400 hp motor gücünde üretimleri yapılmaktadır. Kullanım amacına göre üretimleri değişiklik gösterebilmektedir. Geniş bir içbükey bıçağa sahiptir. Bu bıçaklar mekanik ya da hidrolik kumandalı olabilmektedir. Greyderin ön ve arka tekerlekleri arasında her iki yana uzayabilen bıçaklar bulunmaktadır. Bıçakların iki ucu da alçalıp yükselebilme kabiliyetine sahiptir. Belirli açılarda bıçak ayarlamaları yapılabilmektedir. Greyder bıçağı hendek kazı pozisyonu, yüksek kazı pozisyonu ya da düztaban hendek kazı pozisyonu gibi şekillerde kullanılabilmektedir. Bıçağın yapısı ve konumu dozerden farklıdır bu nedenle greyder, dozer işlevi görmemektedir.

5) Kamyon

Hafriyat, bir şantiye alanındaki toprak, taş veya kayalık zeminlerde yapılan tüm kazı işlerini, kazınan malzemenin ve molozun taşınmasını ve müsade edilen belirli alanlara dökülmesi işlerini kapsayan faaliyetlerin tamamına verilen isimdir. Günümüzde modern makinelerle, gerekli güvenlik önlemleri alınarak hafriyat işleri yapılabilmektedir. Kamyon, toprak, kaya ve maden taşıma görevlerini yapan iş makineleridir. Düz şasi ve belden kırmalı kamyonlar şeklinde üretilmektedir. Zor koşullarda ve yüksek manevra ihtiyacı duyulduğunda belden kırmalı olanları tercih edilmektedir.

6) Skreyper

Skreyper sert zeminlerin gevşetilmesinde, gevşetilen zeminde kazı yapılmasında ve hafriyat taşınmasında kullanılan bir makinedir. Zemini karnındaki bıçakla kendi kendine sıyırır, yükler ve taşıma işlemini gerçekleştirmektedir. Aynı zamanda boşaltma yerinde de bıçak ağzını yukarıya çekerek haznesindeki malzemeyi kendiliğinden boşaltabilmektedir. Eklemli bir kepçe, lastik tekerlekler üzerine monte halindedir. Bu kepçede, toprağı kazarak içine dolmasını sağlayan kesme laması bulunmaktadır. Skreyper, kazma sırasında genellikle yokuş yukarı yada yokuş aşağı çalışmaktadır. Bununla birlikte kendi çekiş sistemlerinin yanı sıra arkasındaki dozer yada bunun gibi bir iş makinesi gücünü de kullanarak çalışabilmektedir. Yol inşaatlarında malzemenin homojen serilmesini sağlamaktadır. Yollardaki sathi yarmaların açılıp dolguların yapılması, sulama kanallarının açılması ve havaalanı gibi yerlerin inşaatında tesviye için kullanılmaktadır. Bunun dışında maden ocaklarındaki üst ince tabakaların kaldırılması gibi işlerde de kullanılmaktadır.

7) Silindir

Silindirler, temel malzemenin ve asfalt karışımı malzemenin sıkıştırılması işlerini yapan iş makinesidir. Yol, baraj ve inşaat işlerinde kullanılmaktadır. Silindirler 40-250 HP motor gücü ve 1-20 ton arasında ağırlıkta imal edilmektedir. Zemin sıkıştırma veya kompaksiyon makinaları olarak da bilinen silindir iş makinası, bitüm ve temel malzemenin sıkıştırılması uygulamasını gerçekleştiren makinadır. Farklı çeşitlere sahip olan bu makinalar, farklı özelliklere de sahip olabilmektedir.

8) TBM

Tünel sondaj makinesi, çeşitli toprak veya kaya tabakalarını dairesel kesit çizerek kazmaya yarayan makinedir. “Dev köstebek” olarak da bilinmektedir. Sert kayalardan kumlara kadar her türlü maddeye sondaj vurabilmektedir. Tünel çapı 1 metreden 19 metreye kadar çıkabilmektedir. Çapı bir metre ya da daha az olan tüneller, dev köstebeklerden çok kazısız inşaat veya yönlendirilebilir yatay sondaj yöntemleri ile yapılmaktadır. Sondaj makineleri kaya veya topraktaki geleneksel elle üretimde kullanılan delme ve patlatma yöntemlerine alternatif oluşturmaktadır. Dev köstebekler aynı zamanda çevre zemininde oluşabilecek sıkıntıları azaltma ve pürüzsüz tünel duvarı açma gibi özelliklere de sahiptir. Bu aynı zamanda tünel kaplama maliyetini önemli ölçüde düşürmekte ve onları nüfusu kalabalık yerlerde kullandırmaktır. En büyük dezavantajı belirgin maliyetidir. TBM kurması ve taşıması pahalıdır. Buna rağmen, günümüz tünellerinin uzunluğu arttıkça tünel sondajlama makineleri ile kazma yönteminin maliyeti azalmaktadır. İşte bu yüzden TBM ile tünel açmak çok daha etkilidir ve çok kısa bir süre içerisinde sonuç alınabilmektedir.

9) Kule Vinç

Kule vinç, şantiyelerde sabit ya da hareketli bir taşıyıcı üzerinde ağır yüklerin yatayda ve düşeyde taşınmasını sağlayan çelik bir makinedir. Kule gibi yükselen bir gövdesi olduğundan bu şekilde isimlendirilmiştir. Gövde bölümüne “mast” ağırlıkları kaldırdığı bölüme “bom” denilmektedir. Bomu dengelemek için arka ucunda denge taşları bulunmaktadır. Kendi başlarına ayakta durabildikleri gibi bina yükseldikçe onunla beraber yükselebilmektedirler. Yapıya çeşitli aralıklarla atılan bağlantı ankrajlarıyla sabitlenmektedirler. Kule vinçler yükseltilmek istendiğinde orta kısımlarında bulunan ekleme bölümünün vinci ortadan ayırıp yükseltir ve bu oluşan yeni boşluğa vinç dışarıdan gelen ek parçayı kaldırıp yanaştırmaktadır. Yanaşan parça içe alınıp monte edilip bağlanmaktadır. Kule vinçleri, kule vinç operatörleri yönlendirmektedir. Gövde ile bomun kesiştiği yerde bulunan kabinde çalışırlar. Kule vinçlerin kapasiteleri yükün bomdaki yerine göre değişmektedir. En çok kullanılan modeller genelde bom ucunda 1250 kg, dipte ise 6000 kg taşıyabilmektedir.