Bir sergiye gittiğinizi düşünün. Çeşitli insan yüzleri ve onlara ait parçalardan oluşan bir sergi. Aralarında da sizin yüzünüz var. Ne hissedersiniz.

Endişe mi yoksa hayranlık mı?

Hayatımızın her anında etrafımıza izler bırakıyoruz. Sigara içerken, çöp atarken veya yere saç telimiz düştüğünde. Aslında hepsinde bizden bir izi de bırakmış oluyoruz. Tıpkı bir Likya şiirinde dediği gibi;

Beni bulamazsan üzülme eşyalarımı bulacaksın

kestiğim taşları, açtığım yolları, işlediğim heykelleri bulacaksın

Ve göreceksin ki binlerce yıl önce öteden parmak izlerimiz değecek birbirine.

Ne var ki bu şiir bir teknoloji ile gerçekleşiyor. Bilgi sanatçısı Heather Dewey-Hagborg’un “Stranger Vision” adlı çalışması bunu mümkün kılan. Sanatçımız insanların attıkları izmarit, sakız, saç teli gibi nesneleri toplayarak bilgisayar modeliyle yüzün 3B halini çıkartıyor.

DNA Fenotipleme

Stranger Vision sergisinin temelinde DNA Fenotipleme teknolojisi yatmaktadır. DNA fenotipleme halihazırda suçluları bulmak için olay yerindeki saç, tüy, kıl, tükürük gibi örnekleri veri tabanındaki örneklerle karşılaştırma yaparak en yakın sonuçla kişi analizi yapmaktadır.

Heather Dewey-Hagborg etrafta bulduğu bu nesneleri DNA fenotipleme ile bilgisayar modelinde belirledikten sonra 3B baskı ile basmıştır. Ve en son tüm bu yüzler bir sergide sergilenmiştir. İnternet ortamında yaptığımız her hareket de dijital bir iz oluşturmaktadır. İnsan haklarının korunması için de kısıtlama ve denetleme mecraları mevcuttur. Fakat bu tür bir uygulama için bir caydırıcılık mevcut değildir.

Peki Ya Etik Açıdan?

23andMe gibi kuruluşlar sizin DNA örneklerinizden hangi ırka ait olduğunuzu belirleyen çalışmalar yapmaktadır. İşin sonunda da isminizi sileceklerini söylemektedirler. Fakat buradaki ayrıntı tükürük ile genetik kodunuzu alan bir kurumun adınızı silmesi olacaktır.

Özel kurumların yanı sıra Amerika ve Çin gibi ülkeler bir örnekten insan DNA belirleme konusunda çalışmalara hevesle devam etmektedirler.

Tek bir parçadan insanı benzersiz yapan DNA’nın belirlenmesi muhteşem bir olay. Fakat bu benzersiz olay birçok etik tartışmayı da beraberinde getirmektedir. Çünkü toplanan bu verileri gelecekte ne için kullanacağını bilemiyoruz. Barış Özcan’ın “Böyle Bir İnsan Yok” videosundaki gibi doğacak bebeklerin kime ait olacağını ve bu durumun hangi boyutlara varacağını bilemiyoruz. Yada kime benzeyeceğini. Eğer bu tarz uygulamalara izin verilecek ise bunları denetleyen kurum, yasaların da düzenlenmesi gerekmektedir.

Sadece tüm insanlık ırkını etkileyecek şekildeki boyutunu düşünmemek lazım. Bir DNA dizilimindeki hatanın etkisi çeşitli hastalıklarla karşımıza çıkmaktadır. Bunları engellemek için gerçekleştirilecek çalışmalara katkı sağlayabilir. İyi ve kötü taraflarını düşündüğümüzde hangisi aha doğru olduğuna karar vermek zamanla belirginleşecek bir şey olsa da bu şekildeki çalışmalar hayranlık verici.

Kaynakça

• https://deweyhagborg.com/projects/stranger-visions
• https://blog.neocortexsinirbilim.com/kalemimizden/bilimsel/dna-fenotipleme-birileri-gercekten-de-dnalarimizi-topluyor-olabilir-mi/