Arkeolojik Mimarlık ve Kavramlar Terminolojisi

Yunanlar mimari alanda klasik bir dil icat etti ve bu dil gerçekten eşsiz etkilere neden oldu. Mimarlık dili öz itibariyle hala günümüzde dahi Yunancadır. Bu kavramların bazıları günümüzde yaygın bir şekilde kullanılmakta iken bir kısmı da anlaşılmaz olmanın gizemini korumaya devam etmektedir. Aşağıda sıklıkla kullanılmakta olan bazı mimari kavramlar verilmiştir.

Abacus: Arşitravı destekleyen sütun başının üzerinde yer alan yassı özellikteki taş.
Adyton: Cellanın içerisinde arkada ise kült heykelin bulunduğu karanlık kutsal bölüm. Cella ise Adyton arasında kapı bulunmaz.
Akanthus (kenger): Korinthos sütun başlarında tasarım olarak kullanılmış olan, deniz tarağına benzeyen yapraklı bitki.
Akropolis: Antik çağda genel olarak tapınaklar ve kutsal alanların kurulmuş olduğu yüksekçe bir tepede yer alan yukarı şehir.
Akroter: Alınlıkların üzerinde en üstünde ve iki ucunda bulunan genellikle heykel bulunan veya çeşitli süslemelerin bulunduğu kaide. (çatının kırma yeri ve her iki ucu)
Analemma Duvarı: Tiyatrolarda cevea kısmını iki yandan sınırlayan düzgün örülmüş kanat duvarları.
Andronitis: Evlerde erkeklere ayrılmış oda/bölüm.
Arşitrav: Genel olarak taş malzemeden yapılan alternatif olarak mermer kullanılan, saçaklığın en alt bölmesini oluşturan sütunların üzerinde yer alan baştaban malzeme.
Bouleterion: Kamu binası, danışma meclisi salonu.
Cavea: Tiyatrolarda basamaklı orta oturma bölümü.
Capital (Sütun başı): Bir sütunun üst kısmı, sütun baş kısmı.
Karyatid: Saçaklığı desteklemek amacıyla bir sütun vazifesi gören kadın heykelleri.
Cella: Tapınaklarda adanılan tanrının kült heykelinin yer aldığı ana bölüm aynı zamanda tapınağın en önemli bölümü.
Cornice (Korniş/Pervaz): Genel olarak saçaklığın üzerinde bulunan çıkıntılı yatay kısım.
Dentilis: Kornişlerde dekoratif görünüm amacıyla yapılmış olan küçük kare taşlar.
Diazoma: Tiyatrolarda ve Amfitiyatrolarda oturma sıralarını birbirinden ayıran gezinme bölümü.
Dor Düzeni: Yunan mimarisinde kullanılan ilk mimari eğilimdir. Hantal görünümlü gücü simgeleyen estetik yönü kısmen zayıf bir mimari gelenektir.
Ekhinus: Dor sütun başının üzerinde abacus’un altında yer alan kalıp.
Eksedra: Diddörtgen veya yarım daire gibi şekillerde olabilen, oturma basamağı.
Entablatur (Saçaklık): Sütunların ve abacus’un üzerinde yer alan binanın yatay üst kısmı.
Entasis: Genel olarak sütunlar üzerinde uygulanan ve mimari eserin bütününe de uygulanabilen, uzaktan bakıldığında göz yanılmasını önlemek amacıyla yapılan dış bükey kıvrımlar veya uygulanan bombe.
Flute: Sütun üzerinde dik bir şekilde uzanan dar ve simetrik iç bükey yivler.
Friz: Saçaklığın, arşitrav ve korniş arasında kalan orta kısmı.
Guttae: Dor sütun başlarının her bir triglifinin altında bulunan küçük çıkıntılar.
İntercolumnatio: Genel olarak sütun çapı cinsinden belirtilen sütunlar arasındaki düzenli mesafe.
İon Düzeni: Dor mimari düzeninden sonra gelmiş olan diğer ikinci akım olarak tanımlanabilir. estetik kaygısı yüksek ve daha iyi bir işçiliğe sahip olan albenisi çok yüksek olan bir mimari gelenektir.
Korinth Düzeni: Dor ve İon gibi antik mimari akımlarından bir diğeridir. Korinth düzeni sütun başlığı ve geison haricinde diğer mimari özelliklerini bir çoğunu İon düzeninden esinlenmiştir. Sütun başlığı kendine özgü olarak sepet şeklinde başlığa sahip, kalathos (orta kısmı) akanthus yaprakları ile çevrili köşelerinde ise volütler çevrili bir sütun başlığı şekline sahiptir. Mö. 5. yüzyıldan itibaren görülür bir mimari düzendir.
Megaron: İlk örnekleri Miken saraylarında görülen Yunan mimarisinde iç mekan ile bir ön dehlize sahip ikisini bir kapının ayırdığı, üzeri ise çatı ile kaplı geniş dikdörtgen veya kare salon. Yunan tapınak mimarisinin öncüsü unsurlardan biridir.
Methop: Dor düzeninde iki triglif arasında yer alan boşluk. içerisi kabartma veya başka yöntemlerle doldurulup sergilenmiş olur.
Modulus: Genel olarak sütunun tabanının yarıçapı veya sütunun çapına dayanan ölçü birimi.
Naos (Cella): Tapınağın merkezinde yer alan en içteki en özel bölüm. bkz. Cella
Düzen (Nizam): Mimari eğilim ya da gelenek, Sütunu, saçaklığı ve diğer mimari unsurları oluşturan bütün öğeler. Örn. Dor, İon ve Korinht düzeni gibi.
Odeion: Genel olarak müzik ve şiir etkinlikleri için kullanılan ana unsur şehir tiyatrolarından ebatça daha küçük üstü kapalı veya açık olabilen salon.
Orkhestra: Yunan tiyatrolarında koro için yapılmış olan dans pisti.
Pedestal: Sütunun altındaki temel öğe.
Pedimentum (Alınlık): Tapınakların veya binaların eğilimli saçakları ve yatay korniş arasında kalan üçgen boşluk.
Peripteros: Tek sıra sütunlarla çevrili bina. Peripteros plan türü de denebilir.
Prostylos (Sütunlu Avlu) : Bir tapınağın veya avlunun sıra sütunlarla çevrili olması.
Plinth: Bir sütun kaidesinin ya da pedestalın altındaki alçak ve yassı blok.
Podium: Sütunların kaidesini destekleyen pedestal sütun tabanı.
Portico (Revak): Genel olarak sütunlardan ve bir alınlıktan oluşan, bir binanın girişini oluşturan üstü kapalı alan.

Procella: Sahanlık, dehliz.
Propylon: Genellikle bir tapınağı, bir kamu binasını veya bir şehri çevreleyen surlar ya da duvarlardan geçmek için yapılmış olan çoğunlukla görkemli bir dizayna sahip olunan kapılar.
Pteron: Dış ara sütunlar.
Stoa: Bir yanında sıra sütunlar, diğer tarafında ise duvar bulunan alçak revak. Genelde Agora ve forumlarda özgün örnekleri bulunur.
Stylobat: Sütun sıralarının yerleştirildiği taban veya plinth, etek ya da sütun pervazı.
Şaft: Sütunun gövdesi.
Tholos: Kubbeli, dairesel veya yarı dairesel bina.
Torus: Sütunlarda dış bükey dairesel kalıp veya yontu.
Triglif: Bir dor frizi merkezinde iki dik oluk ve uçlarında ise yarım oluklar bulunan metoplar arasında bulunan boşluk.
Volüt: İyon sütun başlıklarının üzerinde yer alan sarmal.